In hierdie vierde episode van Neem uit die Verlede ondersoek ons die proses en praktyke van stemmery in die parlement, met spesifieke fokus op die metodes en reëls wat ’n sleutelrol speel in Suid-Afrika se besluitnemingsproses. Ons kyk na nege kernvrae wat die prosedures, tradisies, en tegnologie wat by stemming betrokke is, uiteensit.
Ons begin met die vraag oor hoe presies daar in die parlement gestem word. Hierdie vraag bied ’n oorsig van die stemstelsel, insluitend hoe lede hul stemme uitbring en die stelsel se rol in ’n effektiewe besluitneming.
Die term “verdeling” of “a division” vir die stemproses is volgende aan die beurt. Ons verduidelik waarom hierdie term gebruik word in plaas van “stemmery,” en hoe dit die aard van politieke verdeeldheid oor belangrike kwessies weerspieël.
Daarna ondersoek ons die oorsprong van die “Aye” en “Nay” stemstelsel. Hierdie tradisie, wat in die Britse parlement ontstaan het, word steeds in moderne parlemente gebruik, en ons kyk hoe dit ’n bydrae lewer tot die unieke karakter van parlementêre prosedures.
’n Interessante vraag wat dikwels opkom, is hoe afwesige lede van stemmings in kennis gestel word. Ons verduidelik die sisteem waardeur parlementêre lede op hoogte gehou word van stemmings, selfs wanneer hulle nie fisies teenwoordig is nie, en hoe hulle die tydige bywoning van belangrike stemmings bestuur.
Ons gaan dan oor na wat gebeur in die geval van ’n gelykopstem. Hoe word hierdie situasie hanteer, en watter rol speel die Speaker in die breek van ’n dooiepunt?
’n Besondere situasie word ook bespreek: kan ’n parlementslid wat siek is of in die buiteland is, van daar af stem? Ons verduidelik die huidige reëls oor die teenwoordigheid van lede en hoe stemme slegs vanuit die parlement self uitgebring kan word.
Die episode werp ook lig op die unieke verkiesing van die president van die land, wat deur die parlement hanteer word volgens die Suid-Afrikaanse grondwet. Ons bespreek of hierdie stemproses ook werk met “Aye” en “Nay” stemme en hoe die proses struktureel verskil van gewone parlementêre stemmery.
’n Fiktiewe scenario rondom oud-president Jacob Zuma se MK-party en hul strategiese poging om president Ramaphosa se verkiesing te blokkeer, word bespreek. Die vraag ontstaan oor die interpretasie van artikel 46 van die grondwet: kan Zuma se party die parlement verhoed om ’n president te kies deur weg te bly, en is hul interpretasie van die kworum vereistes korrek?
Laastens bespreek ons of die “Aye” en “Nay” stemme steeds gebruik word selfs al het die parlement oorgeskakel na ’n elektroniese stemstelsel. Ons kyk na die behoud van hierdie tradisie en hoe dit simbool staan vir parlementêre kontiniteit en erfenis.
Hierdie episode bied ’n in-diepte blik op die praktyke en reëls van parlementêre stemmery, wat nie net Suid-Afrika se demokratiese prosesse rig nie, maar ook hoe die tradisies en moderne tegnologie saamwerk om ’n dinamiese, maar steeds gestroomlynde politieke proses te verseker.