Ons ken almal hierdie verhaal baie goed—die verhaal van die profeet Jona. Dit is ’n verhaal wat ons graag vir ons kinders vertel, met die groot wonderwerk waarin Jona deur ’n groot vis ingesluk word nadat hy probeer weghardloop het van die Here. Dit is ’n kort boek van slegs vier hoofstukke en word boonop in die eenvoudigste taal in die Ou Testament beskryf, wat dit maklik maak om te onthou.
Maar wanneer ons vra waaroor die boek regtig gaan, raak dit effens moeiliker. Al lyk dit na ’n eenvoudige verhaal, is daar ’n diepte in hierdie boek wat vergelyk kan word met die dieptes waarin Jona self afgesak het toe hy in die see gewerp is. Ons begin hierdie maand met ’n reeks oor die boek Jona. Die eerste hoofstuk is waarskynlik die bekendste deel—Jona se vlug van die Here na Tarsis. Maar ons moet onthou dat hierdie boek deel van die Profete is, en daarin openbaar die Here baie oor Homself, sy volk en sy kerk. Anders as die ander profetiese boeke bevat Jona nie dieselfde tipe literatuur nie, maar tog openbaar die Here spesifiek hoe Hy met sy dienaars werk.
In hierdie oordenking gaan ons een aspek van die Here se handelinge met sy dienaars uitlig. Ons sien in die eerste drie verse dat die Here mense as sy dienaars gebruik wat óns dalk as onwaardig of onbevoeg sou beskou.
Die Here stuur en lei swak en nietige dienaars
In die eerste drie verse van die boek Jona sien ons dadelik waaroor dit gaan. Die boek begin nie deur eers vir ons Jona bekend te stel nie, maar spring direk weg met die hoofsaak—die Woord van die Here wat tot ’n kwesbare mens kom. ‘n Mens kan sê dat dit eintlik die tema van die hele Bybel is: God se Woord wat na mense kom.
Die hoofkarakters in hierdie boek is eerstens die Here, wat stuur, en tweedens die profeet Jona. Die boek kom vinnig tot die punt en stel ons net kortliks aan Jona voor. Soos ons deur die boek lees, leer ons hom beter ken, maar aanvanklik bly hy ’n onbekende figuur.
Ons lees in 2 Konings 14:25 dat Jona reeds voorheen as profeet opgetree het. Hy moes profeteer dat die Here Israel sou seën en dat die land se grense sou uitbrei. Dit is eintlik merkwaardig dat die Here Israel op daardie stadium geseën het, ten spyte van die feit dat hulle Hom verlaat het en afgode nagejaag het. Buiten hierdie inskrywing weet ons min oor wie Jona was of watter tipe profeet hy was. Dit is moontlik dat hy hoogmoedig was en vasgevang in die dwalings van sy tyd.
Dit is ook onduidelik of die gebeure in die boek Jona voor of ná sy profesie aan Israel plaasgevind het. Ons moet dus versigtig wees om vinnige afleidings te maak oor sy karakter. Wat ons wel virseker weet, is wat Jona moes doen—God het hom gestuur om teen Ninevé te profeteer.
Ninevé was destyds die grootste stad in die wêreld, soos ons later in die boek lees. Dit was ook die hoofstad van Assirië, Israel se grootste vyand. Die inwoners van Ninevé was berug vir hulle wreedheid en boosheid. Dit was hierdie boosheid wat die Here nou wou aanspreek. Hoewel God Israel as sy verbondsvolk afgesonder het, is Hy steeds die God van alle nasies. Hy wou Ninevé waarsku oor die gevolge van hulle sondes en het Jona gestuur om dit te doen.
Maar Jona het nie kans gesien daarvoor nie. In vers drie lees ons dat hy eerder na Jafo gegaan het, waar hy op ’n skip geklim het om na Tarsis te vlug. Tweemaal word in hierdie vers beklemtoon dat hy probeer het om van die aangesig van die Here af weg te vlug.
Waarom het Jona gevlug?
Deur die eeue is verskeie redes hiervoor voorgestel. Die eenvoudigste verduideliking is dat Jona bang was—bang om as profeet in ’n heidense stad op te tree. Hoewel dit ’n moontlike verklaring is, wys die res van die verhaal iets anders. Ons sien later dat Jona nie bang is om te sterf nie; hy gee homself later oor aan die oordeel van die Here en laat hom in die see gooi.
Die ware rede vir sy vlug sien ons in Jona 4:2, waar hy bely:
“Daarom het ek tevore na Tarsis gevlug; want ek het geweet dat U ’n genadige en barmhartige God is, lankmoedig en groot van goedertierenheid, en Een wat berou het oor die onheil.”
Jona was dus nie bang vir Ninevé nie—hy het gevlug omdat hy nie met die Here saamgestem het nie. Hy het geweet dat die Here genadig is en dat Hy selfs vir hierdie wrede, heidense stad genade kon bewys. Dit was vir Jona onaanvaarbaar.
Ironies genoeg was dit nie ongeloof wat Jona gedryf het om te vlug nie, maar geloof. Hy het geweet dat wat die Here besluit, beslis sal gebeur. Hierdie geloof behoort ons ook te hê—die besef dat die werk van evangelieverkondiging in die Here se hande is. Wanneer ons die evangelie aan ongelowiges bring, is dit nie óns woorde of vermoëns wat mense tot bekering bring nie, maar die werk van die Heilige Gees.
Jona se probleem was nie dat hy nie geglo het nie, maar dat hy nie wou aanvaar dat God genade aan Ninevé sou bewys nie. Hy wou nie die instrument wees waardeur hierdie gewelddadige heidene die Here se genade sou ontvang nie.
Tog het die Here nie ’n ander profeet gekies nie. Hy het geweet hoe Jona oor Ninevé voel, maar steeds besluit om hóm te gebruik. Dit leer ons ’n belangrike les: die Here kies wie Hy wil om sy Woord te bring aan wie Hy wil.
Niks kan die Here se planne verander nie—nie ons onvermoë nie, nie ons swakheid nie, en selfs nie eers ons ongewilligheid nie. Dit is die boodskap wat reeds in die openingsverse van die boek Jona duidelik blyk.
Jona se verhaal herinner ons daaraan dat God se weë hoër is as ons weë, en dat sy genade dikwels verder strek as wat ons verwag of selfs wil hê. Die Here is nie beperk tot ons menslike voorkeure, vooroordele of selfs ons onwilligheid nie. Hy gebruik gebroke, twyfelende en selfs opstandige mense om sy wil te volbring. Dit was waar van Jona, en dit is waar van ons.
Ons eie roeping mag soms ongemaklik of ongewens voel. Miskien sien ons nie altyd waarom God ons vra om sekere take te verrig of sekere mense te bedien nie. Maar Jona se verhaal leer ons dat dit nie oor ons voorkeure of gevoelens gaan nie—dit gaan oor God se soewereine wil en sy liefde vir alle mense. Dit herinner ons ook dat ons nie sterker as God se genade is nie. Selfs al sou ons, soos Jona, probeer vlug, sal Hy ons terugbring na die pad wat Hy vir ons bestem het.
Slot
Hierdie eerste hoofstuk van Jona stel ons voor aan ’n God wat nie net oor Israel heers nie, maar oor alle nasies. Dit openbaar aan ons ’n God wat mense gebruik ten spyte van hulle gebreke, en wat selfs in ons ongehoorsaamheid sy planne laat seëvier. Daarom moet ons onsself afvra: Is ons bereid om, anders as Jona, in gehoorsaamheid te gaan waar God ons stuur?
Die kerk van die Here is dikwels in dieselfde stryd as Jona. Ons probeer bepaal wie die genade van die Here verdien en wie nie. Maar tog is dit nie so ingewikkelde saak nie. Dit is altyd op grond van die Woord van die Here wat na die mens toe kom, wat ons bediening bepaal.
Mag ons, wanneer ons hierdie boek verder bestudeer, leer om God se roeping in ons eie lewe met gehoorsaamheid en vertroue te aanvaar, al verstaan ons nie altyd die pad waarop Hy ons lei nie. Die Here sê vir ons immers: “29Die verborge dinge is vir die Here onse God; maar die geopenbaarde dinge is vir ons en ons kinders tot in ewigheid, om te doen al die woorde van hierdie wet.[1]” Deut 29:29
[1] Die Bybel: Ou Vertaling. electronic edition of the 2nd edition. (1996). Suffolk, England: Bybelgenootskap van Suid-Afrika, bl Dt 29:29.
Geskryf deur Johann de Waal (Medewerker van Begrond)